Skip to content Skip to sidebar Skip to footer

Αρχαιο-Ανθρωπολογική μελέτη στην Ελεύθερνα

Η επιλογή να μελετήσουμε τα ανθρωπολογικά κατάλοιπα, ήδη από τις αρχές της δεκ. του 1990, σε μια ομαδική προσπάθεια με τον συνάδελφό μου Καθηγητή Ν. Χρ. Σταμπολίδη, ανασκαφέα της νεκρόπολης στην Ορθή Πέτρα της Ελεύθερνας, είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μια επιστημολογική πλατφόρμα, που βασίζεται στη διεπιστημονική προσέγγιση για τη μεθοδολογική μελέτη των αρχαιο-ανθρωπολογικών μαρτυριών. Η συστηματική εφαρμογή αυτή της προσέγγισης στην κατά χώραν μελέτη των αρχαιολογικών δεδομένων, η διεξοδική ανασκαφή και οι διαδικασίες ανάκτησης, η εξονυχιστική τεκμηρίωση στο πεδίο και το εργαστήριο, όπως και η μετέπειτα έρευνα, οι δημοσιεύσεις, και η προβολή, αποτέλεσαν τα συστατικά ενός μοναδικού εργαστηρίου, ενός forum πρωταρχικής σημασίας στην προσπάθεια ανάκτησης και μελέτης των πληροφοριών, που σχετίζονται με την ανθρώπινη ζωή κατά την Εποχή του Σιδήρου στην Ελεύθερνα. 

Αυτές οι μελέτες φώτισαν πλευρές της πολυπλοκότητας ενός αναδυόμενου διαχρονικού αφηγήματος, το οποίο συντίθεται από υλικά του συνόλου της αρχαιολογικής ανθρώπινης δραστηριότητας στον τόπο και στο περιβάλλον που τα πλαισιώνουν. Ο συσχετισμός των ασυνήθιστων σε πλούτο υλικών καταλοίπων και των περίφημων ταφικών τέχνεργων με τα σημαντικά στοιχεία που προέκυψαν από την ανεκτίμητη ανθρωπολογική μελέτη του ξεχωριστού κόσμου των καύσεων και των πιθοταφών κατέστησε δυνατή την αποκάλυψη νοηματοδοτήσεων που σχετίζονται με τα έθιμα και τις ταφικές πρακτικές των αρχαίων Ελευθερναίων.
​Μέσα από τη συστηματική βιοαρχαιολογική, εργαστηριακή, και αρχαιομετρική ανάλυση του ανθρωπολογικού υλικού, οι στόχοι της μελέτης επικεντρώθηκαν στην αναγνώριση, καταγραφή και ερμηνεία των ανθρώπινων χαρακτηριστικών, εκδηλώσεων και αλλαγών, που αντανακλούν τις ante mortem συνθήκες, οι οποίες έχουν μόνιμα αποτυπωθεί στις οδοντικές και σκελετικές επιφάνειες.

Μέσα από το δείγμα του πληθυσμού που μελετήθηκε αποκαλύπτονται πτυχές της ζωής και των εμπειριών των αρχαίων Ελευθερναίων τόσο σε εξατομικευμένο  επίπεδο όσο και σε επίπεδο συγκεκριμένων ομάδων. 

Οι μελέτες περιλαμβάνουν ένα εύρος γενετικών, δημογραφικών και παλαιοπαθολογικών στοιχείων που επεξηγούν την βιολογική ανάπτυξη, την ωρίμανση και τις εκφυλιστικές διαδικασίες, τη φύση και την επικράτηση επιγενετικών χαρακτηριστικών, το είδος και την ποιότητα της διατροφής και της προετοιμασίας της, την πλαστικότητα και το επίπεδο της ανατομικής δύναμης και της προσαρμοστικότητας των σκελετών, καθώς και το εύρος της μυοσκελετικής διαμόρφωσης και κινητικότητας, χαρακτηριστικά απαραίτητα ή και επιβεβλημένα από τα μονοπάτια της ζωής και το κοινωνικό-πολιτισμικό πλαίσιο, τις φυσιολογικές και παθολογικές καταπονήσεις, την ιατρική παρέμβαση, τα τυχαία per mortem τραύματα, τις διαφορετικές συνθήκες εργασίας, τον παράγοντα της ηλικίας και του  φύλλου, ακόμα και την προετοιμασία και τις τελετές για ένα αξιοπρεπές πέρασμα στη μετά θάνατον ζωή.

Κατά τη διαδικασία της χρήσης αρχαιο-ανθρωπολογικών μεθόδων για την ερμηνεία των συνθηκών της ζωής των αρχαίων στην Ελεύθερνα, ακόμα κι αν αυτό σε κάποια σημεία σχεδιάστηκε σε αδρές βάσεις, βασικό ρόλο διαδραμάτισε, ήδη από την αρχή της έρευνας, η ενεργής συμμετοχή στη μελέτη στο πεδίο και το εργαστήριο επιλεγμένων ομάδων βοηθών-φοιτητών, αντιπροσώπων σημαντικών αμερικανικών, καναδικών, και ευρωπαϊκών πανεπιστημίων, οι οποίοι δούλεψαν προσεκτικά και με ειλικρινή αφοσίωση στην έρευνα και οι οποίοι έμαθαν να γεύονται με σεβασμό τις απολαύσεις της ελληνικής κουλτούρας, γενικά, και την ατμόσφαιρα της κρητικής φιλοξενίας, αλλά και την ομορφιά του τοπίου.
Με αυτό τον τρόπο δημιουργήθηκε μέσα στα χρόνια με φροντίδα και αφοσίωση ένα Ελευθερνιώτικο ακαδημαικό κέντρο αρχαιο-ανθρωπολογικής έρευνας στο σταυροδρόμι και τους θαλάσσιους δρόμους τριών ηπείρων, που συγκρότησε μια διεθνώς αναγνωρισμένη ομάδα, παρέχοντας ένα γόνιμο και ελκυστικό τρόπο μάθησης, που εμπνέεται από την ανταλλαγή ιδεών, εννοιών, και συζητήσεων, όπως και από την προσεκτική προσαρμογή και εφαρμογή, όταν κρίνεται απαραίτητο, των σχετικών εξελίξεων από το χώρο των αρχαιο-ανθρωπολογικών επιστημών. Στους στόχους και τις φιλοδοξίες αυτού του ομαδικού εγχειρήματος είναι η συνέχιση και η εξέλιξη της ακαδημαϊκής μελέτης και παραγωγής από τους φοιτητές και τις μελλοντικές γενιές συναδέλφων μας αλλά και το όφελος από αυτές τις γνώσεις του κοινού και των επισκεπτών διεθνώς. 

Αναγνώστης Αγελαράκης, Ph.D.
Καθηγητής και Πρόεδρος του τμήματος Ανθρωπολογίας,
​Adelphi University, Νέα Υόρκη
Αντιπρόεδρος ΜΑΕ, Ρέθυμνο

Developed by ICT of UOC. Copyright MAE © 2022. ALL RIGHTS RESERVED.